Vũ khí ném biên dài: Cuộc cách mạng chiến thuật tại Ngoại hạng Anh

Trong bảy vòng đấu đầu tiên của mùa giải 2025-26, trung bình cứ bốn quả ném biên ở 1/3 sân đối phương thì có hơn một quả đưa được bóng vào khu vực cấm địa. Tần suất này cao gấp đôi tỷ lệ ném biên dài thành công của mùa giải trước và tiếp nối một xu hướng đã kéo dài đến sáu năm.

Có thể nhìn thấy những pha bóng kiểu này ở khắp các giải vô địch châu Âu chứ không riêng gì nước Anh. 11 quả ném biên dài của Arsenal trong trận thua Paris Saint-Germain ở bán kết lượt về Champions League hồi tháng 5 đã phần nào chứng minh rằng ngay cả những câu lạc bộ lớn nhất, trong những trận đấu quan trọng nhất, cũng đang sử dụng chiến thuật này.

Cadiz (bảy bàn) ở La Liga và Brentford (năm bàn) ở Ngoại hạng Anh là những đội nổi bật nhất châu Âu về khoản ném biên dài trong hai mùa giải 2021-22 và 2022-23.

Midtjylland đã giành chức vô địch Đan Mạch Superliga đầu tiên ở mùa 2014-15 dựa trên sức mạnh từ các tình huống cố định, bao gồm cả ném biên dài. Họ đã duy trì thứ vũ khí đó để giành thêm ba chức vô địch quốc gia và giành vé tham dự Champions League. Ném biên dài cũng là vũ khí của Simone Inzaghi tại Inter, giúp ông giành sáu danh hiệu quốc nội và lọt vào hai trận chung kết Champions League trước khi ra đi.

Tuy nhiên, Ngoại hạng Anh mùa này đang chứng kiến bài tấn công ném biên dài được nhân rộng chứ không còn xuất hiện lẻ tẻ. Gần một nửa số đội cho thấy họ đã chuẩn bị cho các pha bóng kiểu này trong các buổi tập, và không ít bàn thắng đã được ghi.

Rory Delap - huyền thoại Ngoại hạng Anh với những pha ném biên dài.

Sự tiến hóa chiến thuật sau di sản của Delap

Những ai yêu mến giải đấu hàng đầu Xứ sương mù có lẽ không thể nào quên Rory Delap, hậu vệ lừng danh một thời của câu lạc bộ Stoke City, người nổi danh với những pha ném biên mạnh như đá phạt góc hồi những năm 2000.

Delap đã giải nghệ từ năm 2013 nhưng phải đến gần đây, di sản của anh mới được nghiên cứu và áp dụng rộng rãi ở quy mô toàn thế giới.

Ném biên dài không hiếm, nhưng việc chiến thuật này được áp dụng rộng rãi như vậy lại là câu chuyện khác. Dù Stoke City, với những cú ném biên của Delap cuối những năm 2000 và đầu những năm 2010, có xuất sắc và đáng chú ý đến đâu, rất ít đội cố gắng sao chép họ.

Lý do là Delap, một vận động viên ném lao thời trẻ, không chỉ có sức mạnh và sự ổn định đáng kinh ngạc mà còn có khả năng ném bóng với quỹ đạo thẳng. Điều này có nghĩa là bóng đến khu vực cầu môn nhanh hơn và ở một góc độ tốt hơn để đánh đầu thành bàn. Bảy trong số 17 bàn thắng từ ném biên dài của Stoke trong kỷ nguyên Delap là những pha dứt điểm trực tiếp.

Mùa này, không đội nào sở hữu một chuyên gia ném biên tầm cỡ Delap. Nhưng các pha ném biên dài trông rất khác cách cựu cầu thủ Stoke City thực hiện. Khác với thời của Delap, các đội sử dụng bài ném biên dài theo một hình thái tinh vi hơn.

Thay vì cố gắng tạo ra một đường chuyền trực tiếp để ghi bàn, những quả ném biên dài giờ đây nhằm mục đích gây rối và khiến đối thủ phá bóng bị động. Từ đó, các đội có thể tận dụng bóng hai để ghi bàn. Điều này một phần đến từ việc ngày càng nhiều đội phòng ngự theo kiểu co cụm trong vòng cấm.

Khi gây hỗn loạn là mục tiêu tấn công

Các đội ngày nay có xu hướng sao chép cách phòng ngự phạt góc của họ khi đối mặt với những quả ném biên dài. Họ đưa tất cả 10 cầu thủ về phòng ngự ở phần sân nhà.

Điều này có nhiều tác động. Thứ nhất, nó kéo thấp khối phòng ngự, khiến họ dễ bị thủng lưới từ một pha tạt bóng hoặc cú sút xa ở pha bóng hai nếu phá được quả ném biên ban đầu. Bởi vì các đường phản công của đội phòng ngự bị hạn chế nghiêm trọng do đã hạ thấp đội hình.

Thứ hai, việc tập trung đông người trong vòng cấm làm tăng cơ hội phá bóng cho đội phòng thủ, nhưng nó cũng làm tăng số lượng cầu thủ cản đường, khiến các thủ môn gặp nhiều rủi ro hơn khi lao ra xử lý.

Trong thời đại mà các đội ưa chuộng thủ môn vì khả năng chơi chân hơn là cản phá, các quả tạt có thể là một điểm yếu của người gác đền.

Hai cầu thủ Newcastle tranh nhau bóng trong một pha phòng ngự ném biên từ Arsenal.

Sự hỗn loạn này lớn đến mức các hậu vệ có thể tranh chấp bóng với đồng đội. Có thể thấy điều này trong một tình huống ở trận Man Utd thua Brentford 1-3 hôm 27/9. Từ quả ném biên dài của Diogo Dalot, Benjamin Sesko chạy ra phía cột xa khung thành. Dù không bị cầu thủ Man Utd nào tranh chấp, trung vệ Nathan Collins của Brentford lại nhảy đè lên đồng đội Igor Thiago.

Từ đó, một pha đánh đầu phòng ngự tưởng chừng đơn giản lại đưa bóng về phía cột xa, nơi có ba cầu thủ Man Utd chờ sẵn trong khi Brentford chỉ có hai người. Matheus Cunha, nếu phản ứng nhanh hơn, đã có vị trí tốt để sút. Matthijs de Ligt sau đó dứt điểm trong tư thế rướn người bằng chân trái, đưa bóng ra ngoài.

Ở Ngoại hạng Anh, đội đang nhận nhiều cú sút nhất từ các tình huống ném biên dài là Aston Villa (bảy lần). Dù cho thủ thành Emi Martinez nhiều lần chủ động, lao ra hẳn rìa của vòng 5m50 để làm chủ không gian, đoàn quân dưới trướng Unai Emery vẫn khá luống cuống trước những pha cố định - một yếu tố khiến họ chật vật sau bảy vòng đấu.

Cầu thủ ở cột xa là nhân vật chính

Cầu thủ tấn công chủ chốt trong các tình huống ném biên dài hiện nay không phải là người tranh chấp pha chạm bóng đầu tiên, mà là người chạy ở cột xa.

Hãy phân tích cơ hội của Jacob Murphy ở trận Newcastle tiếp đón Wolves. Từ quả ném biên vòng cung của Tino Livramento, Joelinton đã thắng trong pha không chiến với Andre và đánh đầu về phía cột xa. Bóng lọt qua giữa Tolu Arokodare và Toti Gomes. Murphy, cầu thủ đứng ở cột xa, và Bruno Guimaraes đã lao về phía hậu vệ Rodrigo Gomes đang đứng yên và suýt ghi bàn. Đáng tiếc là Murphy lại sút thẳng vào thủ môn Sam Johnstone.

Hai bàn thắng từ ném biên dài của Brentford và Crystal Palace là minh chứng rõ ràng nhất cho sự nguy hiểm của cầu thủ chạy ở cột xa.

Đội bóng của HLV Keith Andrews đã ghi bàn gỡ hoà phút 94 trước Chelsea từ một tình huống như vậy. Kevin Schade ném bóng vào rìa ngoài của khu vực 5m50. Thủ môn Chelsea, Robert Sanchez, cố gắng lao ra tranh chấp nhưng bị ba cầu thủ Brentford vây quanh. Kristoffer Ajer, một trong ba người chặn đường Sanchez, thắng pha chạm bóng đầu tiên.

Cú đánh đầu của anh về phía cột xa được Fabio Carvalho, một cầu thủ vào sân thay người muộn, đón được. Alejandro Garnacho, cầu thủ chạy cánh được giao nhiệm vụ kèm Carvalho, quên mất nhiệm vụ. Anh không ngờ bóng sẽ đến vị trí đối thủ và quá tập trung vào quả bóng mà không nhận ra Carvalho đã di chuyển. Đây là điểm yếu cố hữu của các cầu thủ tấn công khi bị giao kèm người, vì bản năng của họ là nhìn bóng và những tình huống lộn xộn sẽ khiến họ mất tập trung.

Crystal Palace, một trong những đội đang vận hành tốt nhất bài ném biên dài, đã tận dụng chiến thuật này để ghi bàn quyết định, đánh bại Liverpool. Có thể thấy họ thực hiện bài đánh này bài bản như thế nào ở trận gặp Aston Villa. Jefferson Lerma thực hiện quả ném biên. Trung vệ Maxence Lacroix thắng pha đánh đầu chạm một và Ismaila Sarr tính toán thời gian chạy chỗ để đệm bóng ở cột xa.

Bài tấn công này khiến cả cầu thủ đón bóng ở chạm một, lẫn cầu thủ băng vào ở cột xa, đều ở thế chủ động hơn các cầu thủ phòng ngự. Kết quả là đội tấn công thường áp đảo quân số ở cột xa vì quân số của phòng ngự thường bị hút về điểm rơi của bóng sau quả ném biên.

Eddie Nketiah sút tung lưới Liverpool, ấn định chiến thắng 2-1 cho Crystal Palace, sau một pha ném biên dài.

Lợi thế tối thiểu mang về hiệu quả tối đa

Trong sáu mùa giải Ngoại hạng Anh gần nhất, chỉ có năm trường hợp một đội thực hiện hơn 100 quả ném biên vào vòng cấm đối phương trong một mùa giải. Ba trong số đó là Brentford, Cardiff City và Huddersfield Town - hai đội không mấy thành công với chiến thuật này khi bị xuống hạng ở mùa 2018-19. Mùa này, chúng ta đang trên đà chứng kiến sáu đội Brentford, Bournemouth, Palace, Tottenham, Newcastle và Sunderland chạm mốc này.

Ném biên dài, cùng với các quả phạt góc cuộn vào trong và các đợt phản công, không còn là chiến thuật dành cho các đội yếu hơn. Điều này được Mikel Arteta khẳng định trong một nhận xét về Arsenal của ông mùa trước: “Chúng tôi muốn trở thành vua của mọi thứ".

Xu thế bóng đá đã thay đổi và chiến thuật phản ánh điều đó. Trong thế giới bóng đá hiện đại, nơi mà khoa học dữ liệu, phân tích video và dinh dưỡng thể thao đã san bằng phần lớn khoảng cách về trình độ, các huấn luyện viên và nhà phân tích chiến thuật luôn phải tìm kiếm những lợi thế tối thiểu.

Đó là những chi tiết nhỏ, những cải tiến vi mô có thể tạo ra sự khác biệt lớn giữa thành công và thất bại. Và trong cuộc truy tìm đó, các tình huống cố định nổi lên như một miền đất hứa mà ở đó, sự sáng tạo và chuẩn bị kỹ lưỡng có thể mang lại phần thưởng vô giá.

Trong tương lai, có lẽ chúng ta sẽ thấy sự ra đời của các huấn luyện viên ném biên chuyên biệt, giống như các huấn luyện viên tình huống cố định hiện nay. Các câu lạc bộ có thể sẽ đưa khả năng ném biên dài vào tiêu chí chiêu mộ hậu vệ cánh. Cuộc chiến giành lợi thế tối thiểu sẽ tiếp tục, và từ những pha ném biên tưởng chừng vô hại, bàn thắng sẽ ngày càng xuất hiện nhiều hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• Lịch thi đấu ngoại hạng anh

• Bảng xếp hạng ngoại hạng anh