Hối lộ hợp pháp và tính hai mặt trong nhiệm kỳ của Gianni Infantino tại FIFA

Đây là Phần 2 của loạt bài phân tích quyền lực định hình bóng đá toàn cầu. Đọc Phần 1: Vụ bê bối FIFAgate - cơ hội vàng bị bỏ lỡ để cải tổ bóng đá.

Năm 2016, FIFA chìm trong "cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất" khi những cáo buộc tham nhũng "tràn lan, có hệ thống và ăn sâu" bị phơi bày. Các nhà lãnh đạo liên tục hô hào "cải cách triệt để", hứa hẹn xây dựng nền "dân chủ", "quản trị minh bạch" và "cơ chế kiểm soát quyền lực". Trước thềm cuộc bỏ phiếu lịch sử tại Zurich, một video tuyên truyền của FIFA tuyên bố sẽ "đặt nền móng cho kỷ nguyên mới".

Thế nhưng chỉ vài giờ sau, họ bầu chọn một tân chủ tịch mà trong bài phát biểu cuối cùng, hầu như không đề cập đến cải cách.

"Chúng ta đã nói quá nhiều về tham nhũng, tòa án, cảnh sát", Gianni Infantino tuyên bố. "Đã đến lúc nói lại về bóng đá".

Dù có thêm vào câu "tất nhiên phải cải cách", trọng tâm chiến dịch của ông vẫn là tiền. Lời hứa phân bổ 5 triệu USD cho mỗi liên đoàn trong 4 năm đã khiến hội trường bùng nổ. "Tiền của FIFA là tiền của các bạn", Infantino hùng hồn tuyên bố trước những tràng pháo tay nhiệt liệt.

Từ đó đến nay, ông đã dùng mọi thủ đoạn để thực hiện - thậm chí nhân đôi - lời hứa đó.

Để có tiền, Infantino đã bắt tay với các chế độ độc tài, phá vỡ các chuẩn mực. Ông mở rộng World Cup nam/nữ, ép buộc tổ chức Club World Cup gây tranh cãi - những quyết định khiến giới quyền lực châu Âu phẫn nộ. Trên hành trình này, ông đã chà đạp lên chính những cải cách mà mình từng đề xướng.

Những người ủng hộ coi Infantino là "nhà truyền giáo" không mệt mỏi của bóng đá toàn cầu. "Giới tinh hoa bóng đá chỉ tập trung ở vài CLB tại vài quốc gia", ông phát biểu với Yahoo Sports. "Tôi muốn mang nó đến toàn thế giới".

Nhưng giới chỉ trích nhìn thấy động cơ khác: Một "đấng cứu thế" với thu nhập 4 triệu USD/năm, dùng tiền FIFA mua chuộc các liên đoàn - những người sau đó tôn sùng và tái đắc cử cho ông. Họ gọi ông là "kẻ độc tài kiểu Trump", người đã thao túng các ủy ban giám sát và ra quyết định sau cánh cửa đóng kín.

Dù không còn những vụ hối lộ trắng trợn như thập kỷ trước, nhiều chuyên gia cảnh báo kiểu "tham nhũng hợp pháp" đang lên ngôi. Joseph Weiler, cựu thành viên ủy ban quản trị FIFA, gọi đây là "sự mua chuộc được hợp thức hóa" khi quyền lực của chủ tịch đặt trên sự kiểm soát.

Kể từ thời João Havelange những năm 1970, FIFA đã dùng tiền tài trợ để mở rộng ảnh hưởng. Havelange biến FIFA từ câu lạc bộ châu Âu 120 thành viên thành mạng lưới 191 quốc gia. Người kế nhiệm Sepp Blatter tiếp tục chính sách "ban phát" này, khiến các khoản tài trợ hàng năm lên tới 250.000 USD/liên đoàn.

Nhưng theo các chuyên gia, việc giám sát các khoản tiền này vẫn đầy lỗ hổng. Dù FIFA cam kết tăng cường kiểm soát từ 2016, các báo cáo kiểm toán vẫn không được công khai. Dù 90% ngân sách FIFA Forward dành cho các nước nghèo, nhiều liên đoàn nhận tiền vượt trần - như Montserrat (4.400 dân) nhận 8,9 triệu USD, tương đương 2.000 USD/người.

Infantino thường nhắc nhở: "70% các bạn sẽ không có bóng đá nếu không có FIFA". Vì thế, họ sẵn sàng bỏ qua những vi phạm nhân quyền tại World Cup, những cuộc họp bị hoãn vì lợi ích cá nhân của ông, miễn là tiền tiếp tục chảy về.

Khi Ủy ban Cải cách năm 2015 đề xuất giảm quyền lực chủ tịch, không ai ngờ rằng Infantino sẽ biến FIFA thành chế độ quân chủ. Thay vì trao quyền cho tổng thư ký và hội đồng, ông tập trung quyền lực vào nhóm Bureau of the Council gồm 7 người. "Hội đồng mở rộng chỉ để phê chuẩn quyết định đã được bàn bạc từ trước", một nguồn tin tiết lộ.

Những ý tưởng điên rồ nhất của Infantino đôi khi vấp phải phản đối, như kế hoạch tổ chức World Cup 2 năm/lần. Nhưng với World Cup Câu lạc bộ 32 đội, ông đã đè bẹp mọi chỉ trích. Dù bị các hiệp hội cầu thủ kiện vì lịch thi đấu dày đặc, Infantino vẫn bất chấp - bằng chứng cho thấy cơ cấu quyền lực FIFA đang bị bóp méo.

"Các CLB và cầu thủ hoàn toàn không có tiếng nói", giáo sư Stephen Weatherill nhận định. Trong khi đó, những cơ quan giám sát như ủy ban đạo đức đã bị vô hiệu hóa từ lâu. Miguel Maduro, cựu chủ tịch ủy ban quản trị, kể lại việc bị sa thải sau khi phản đối việc bầu Vitaly Mutko - phó thủ tướng Nga - vào Hội đồng FIFA.

Vụ trao World Cup 2034 cho Saudi Arabia là minh chứng rõ nhất cho sự độc tài của Infantino. Bỏ qua quy trình minh bạch, ông tự ý thương lượng sau cánh gà rồi ép các liên đoàn phê chuẩn. Chỉ có Na Uy dám lên tiếng phản đối - một giọng nói lẻ loi trong "nền văn hóa sợ hãi" bao trùm FIFA.

Giới chuyên gia cho rằng cải cách chỉ có thể đến từ bên ngoài - thông qua tòa án hoặc các đạo luật. Nhưng các vụ kiện ở châu Âu tiến triển chậm chạp, còn Liên minh châu Âu thì thiếu động lực chính trị. Trong bối cảnh đó, Infantino vẫn miệt mài trên hành trình mở rộng đế chế, vừa bắt tay Trump vừa tận hưởng ánh hào quang.

"Tôi yêu công việc này", Infantino nói khi được hỏi về phong cách lãnh đạo độc tôn. "FIFA cần cải cách để lấy lại niềm tin, nhưng quan trọng nhất là làm việc chăm chỉ. Chúng tôi ở đây không phải để chụp ảnh, mà để đưa bóng đá đến toàn thế giới".