Sự Trượt Giá Của Một Thương Hiệu: Khi ‘Người Đặc Biệt’ Không Còn Đặc Biệt

Việc Mourinho trở về quê hương làm việc đã tạo ra một làn sóng phấn khích. Nhà cầm quân 61 tuổi từng khiến cả thế giới biết tới ông khi đưa Porto vô địch Champions League đầy bất ngờ hồi năm 2004.

Hơn 20 năm trôi qua, sau khi đã có một sự nghiệp lẫy lừng ở các đội bóng lớn như Chelsea, Inter Milan, Real Madrid, Man Utd, ông trở về Benfica trong sự chào đón của người hâm mộ quê nhà.

Cái bắt tay với Rui Costa đánh dấu thương hiệu Mourinho giờ không còn được giá như xưa.

Cựu tiền đạo Helder Postiga nhận xét: "Mourinho không chỉ là huấn luyện viên. Ông ấy là một thương hiệu toàn cầu". Đúng như vậy. Sự hiện diện của ông lập tức nâng tầm giải đấu, thu hút sự chú ý của truyền thông quốc tế và hứa hẹn những diễn biến kịch tính khó đoán trước. 

Tuy nhiên, đằng sau ánh hào quang của cuộc tái ngộ, những chi tiết về bản hợp đồng dần được hé lộ. Kết quả cầm quân không như ý gần đây dường như khiến giá trị thương hiệu của "Người Đặc Biệt" suy giảm nghiêm trọng.

Trước tin đồn rằng Benfica bỏ ra đến 15 triệu euro để trả cho Mourinho mỗi năm, chủ tịch Rui Costa thẳng thừng phủ nhận. “Thực ra, ông ấy nhận mức lương thấp nhất 21 năm qua, tính từ khi rời Bồ Đào Nha”, Costa nói.

Sự sụt giảm của thương hiệu Jose Mourinho

Thương hiệu Mourinho được định hình từ những chiến tích không tưởng. Ông giúp một Porto không được đánh giá cao giành chức vô địch Champions League, phá vỡ thế song mã của Arsenal và Man Utd tại Ngoại hạng Anh trong nhiệm kỳ đầu tại Chelsea, khuất phục Barca hay nhất trong lịch sử để giành cú ăn ba cùng Inter Milan.

Trong giai đoạn hoàng kim này, thương hiệu Mourinho được xây dựng dựa trên bốn yếu tố chính. Đầu tiên, ký hợp đồng với ông gần như đồng nghĩa với việc có danh hiệu. Ông còn là bậc thầy tâm lý chiến, một chuyên gia xây dựng kiểu tâm lý "chúng ta chống lại cả thế giới" và biến các cuộc họp báo thành những vở kịch truyền thông hấp dẫn.

Về chuyên môn, ông sở hữu một bản sắc chiến thuật rõ ràng. Dù bị chỉ trích là thực dụng với lối chơi "dựng xe buýt", không ai phủ nhận Mourinho có một công thức chiến thắng hiệu quả. Tất cả những điều đó đưa Mourinho đến đỉnh cao, cho phép ông đến các câu lạc bộ trên tư cách một ngôi sao trên ghế huấn luyện, một vị cứu tinh có thể tái cấu trúc hệ thống.

Tuy nhiên, kể từ nhiệm kỳ thứ hai tại Chelsea vào năm 2013, những yếu tố làm nên thương hiệu Mourinho bắt đầu sụp đổ. Tiếng tăm của ông về khả năng xây dựng tập thể đoàn kết bắt đầu bị nghi ngờ.

Tại Man Utd, dù giành được các danh hiệu nhỏ, thứ bóng đá của Mourinho bị cho là lỗi thời và tiêu cực. Hình ảnh một HLV thường tạo ra cách mạng bị thay thế bởi một nhân vật hay càu nhàu, liên tục xung đột với các cầu thủ ngôi sao như Paul Pogba.

Việc bị Tottenham sa thải ngay trước trận chung kết Cup Liên đoàn là đòn mạnh giáng vào thương hiệu kẻ chinh phục danh hiệu của Mourinho. Sau đó, dù ông giành được chiếc Cup Conference League cùng AS Roma, đó lại chỉ là một danh hiệu hạng ba châu Âu. Nó giống như một sự thừa nhận rằng đỉnh cao đã ở lại sau lưng Mourinho, hơn là lời khẳng định cho vị thế của ông.

Những màn ăn mừng mang thương hiệu Mourinho không còn xuất hiện như trước. 

Cuộc phiêu lưu ngắn ngủi tại Fenerbahce, kết thúc bằng việc bị sa thải, càng củng cố thêm nhận định này. Việc chuyển đến một giải đấu ngoài top 5 châu Âu mà vẫn không thành công cho thấy sức hút của Mourinho với các CLB hàng đầu đã giảm sút.

Màn trở về Benfica là bức tranh toàn cảnh về sự mất giá của thương hiệu Mourinho. Những chi tiết tài chính, do chính Chủ tịch Rui Costa tiết lộ, là bằng chứng không thể chối cãi rằng “Người đặc biệt” giờ đây không còn đặc biệt. Ông cũng như những huấn luyện viên khác mà thôi.

Mức lương ròng khoảng 3-4 triệu euro mỗi mùa là con số quá khiêm tốn so với những gì Mourinho từng kiếm được ở Anh hay Tây Ban Nha. Quan trọng hơn, con số này không vượt quá mức lương của người tiền nhiệm.

Trong thế giới bóng đá đỉnh cao, lương bổng là một trong những thước đo rõ ràng nhất về giá trị và vị thế. Có thể thấy, Mourinho giờ không hơn một huấn luyện viên trẻ tiềm năng, thậm chí không được đánh giá cao như những người đang làm việc ở môi trường cạnh tranh cao.

Thương hiệu mất giá khiến Mourinho thất thế trên bàn đàm phán 

Một chi tiết khác khiến báo chí tiêu tốn nhiều giấy mực khi viết về thương vụ Mourinho trở về Benfica, đó là điều khoản giải phóng hợp đồng có vẻ “bèo bọt”. Báo chí Bồ Đào Nha đưa tin con số này chỉ bằng chưa đến một nửa mức lương cả năm - cho thấy quyền lực đàm phán của Mourinho đã không còn như xưa. 

Mourinho của thời đỉnh cao sẽ yêu cầu những hợp đồng được bảo vệ nghiêm ngặt, với chi phí phá vỡ khổng lồ. Với 17 triệu USD tiền đền bù từ Fenerbahce, Mourinho đã nâng tổng số tiền ông nhận được từ việc bị sa thải trong sự nghiệp lên cột mốc kỷ lục 125 triệu USD.

Đây là lần thứ bảy "Người Đặc Biệt" bị sa thải. Trước đó, ông từng nhận những khoản đền bù khổng lồ, bao gồm 35 triệu USD từ Chelsea sau hai lần chia tay, 23 triệu USD từ Real Madrid, 26 triệu USD tại Man Utd, và 20 triệu USD từ Tottenham. Khoản đền bù nhỏ nhất của ông là 4 triệu USD từ AS Roma.

Tổng số tiền 125 triệu USD mà Mourinho nhận được từ việc bị sa thải tương đương với phí chuyển nhượng của một ngôi sao hàng đầu thế giới. Nhưng giờ đây, ông chấp nhận một mức phí có thể giúp Benfica dễ dàng chấm dứt hợp đồng với mình nếu mọi thứ không suôn sẻ.

Rui Costa cho rằng đây là sự tôn trọng Mourinho dành cho CLB mới, nhưng thực tế, đó là bằng chứng cho thấy vị thế của nhà cầm quân lừng danh một thời ngày càng yếu đi trên bàn đàm phán.

Có những đồn đoán về việc Mourinho thực chất chỉ là một quân cờ trong canh bạc chính trị của Rui Costa. Với việc cuộc bầu cử nhiệm kỳ tiếp theo cho vị trí chủ tịch đang đến gần, cựu tiền đạo AC Milan được cho là đưa Mourinho về để gây ấn tượng, qua đó thuyết phục những người bỏ phiếu ủng hộ mình. 

“Người đặc biệt” Mourinho từng được biết tới với độ ngông trên sân cũng như phòng họp báo.

Sự nghi ngờ này không phải không có căn cứ. Ngay khi xuất hiện những tin đồn rằng Benfica bỏ ra quá nhiều tiền để chiêu mộ Mourinho, Costa đã không nể nang gì cựu HLV Chelsea, đăng đàn tuyên bố chỉ bỏ một số tiền nhỏ cho thương vụ này hòng cứu vãn uy tín cho bản thân.

Nếu điều đó là sự thật, một Mourinho từng xưng bá châu Âu giờ đây lại trở thành công cụ trong tay người khác. Đó quả là điều đáng buồn cho “Người đặc biệt”.

Cách mà truyền thông thêu dệt câu chuyện trở về của Mourinho cũng cho thấy những thay đổi so với những lần ông được bổ nhiệm trước đây. Thay vì nói về một bản hợp đồng bom tấn, một màn xuất hiện như siêu sao, giờ đây, người ta nói về việc Mourinho đặt "tham vọng lên trên tiền bạc" như thế nào. 

Đây là một cách tái định vị thương hiệu mà nếu suy rộng ra, có phần chua chát. Khi lợi điểm bán hàng duy nhất của Mourinho, khả năng chinh phục các danh hiệu, không còn đáng tin cậy, truyền thông lại phải dán cho ông những cái nhãn khác.

Họ xây dựng những câu chuyện về tình yêu xung quanh ông, về việc Mourinho vẫn khát khao cống hiến như thế nào, khát khao trở lại Bồ Đào Nha ra sao.

Tựu chung lại, Jose Mourinho vẫn là một cái tên có sức nặng. Nhưng thương hiệu "Người Đặc Biệt" từng được định giá bằng những danh hiệu Champions League, những hợp đồng bom tấn và cái “ngông” trước công chúng đã không còn nữa. Bây giờ, Mourinho là một phiên bản tầm thường hơn, cũng sẽ bị chỉ trích, bị ban lãnh đạo triệu lên họp một khi kết quả không như ý.

Quan trọng hơn, mức giá để có sự phục vụ của Mourinho giờ đã không còn trên trời như trước. Sẽ không bất ngờ nếu một ngày, “Người đặc biệt” chấp nhận dẫn dắt một CLB đang đua trụ hạng thay vì cạnh tranh các danh hiệu.

Dù sao thì Mourinho vẫn là một trong những chiến lược gia bền bỉ nhất của bóng đá châu Âu. Ở tuổi 63, với thương hiệu được định hình trong quá khứ, ông vẫn có thể xây dựng lại uy tín và mơ ngày trở lại những sân chơi đỉnh cao nhất như Ngoại hạng Anh hay La Liga.

Có thể bạn quan tâm:

• 7 lần bị sa thải đáng quên của "Người Đặc Biệt"

• Triết lý Mourinho và sự lạc hậu trong bóng đá hiện đại