Vì sao FIFA ngăn các đội châu Âu du đấu nước ngoài

Ngày 20/12 tới, Barca sẽ đối đầu Villarreal trong một trận đấu chính thức tại La Liga. Có điều, trận đấu này sẽ diễn ra ở sân vận động Hard Rock tại Miami (Mỹ). Trong khi đó, AC Milan sẽ đá với Como trong khuôn khổ Serie A ở Perth (Australia) vào tháng Hai năm sau.

Lý do trận đấu này phải dời ra nước ngoài vì sân San Siro của Milan không thể sử dụng do bận tổ chức lễ khai mạc Thế vận hội Mùa đông 2026. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, các trận đấu chính thức của các giải vô địch quốc gia hàng đầu châu Âu được tổ chức ở nước ngoài.

UEFA tuyên bố họ không thể ngăn cấm, đồng nghĩa Barca và Milan sẽ đá các trận thuộc La Liga và Serie A ở nước ngoài.

FIFA không thích điều này. Họ bắt đầu quá trình soạn thảo lại các quy định và tìm kiếm tư vấn pháp lý nhằm ngăn chặn xu hướng này. Động thái này không đơn giản bắt nguồn từ khía cạnh chính sách.

Đây là dấu hiệu của một cuộc chiến quyền lực âm ỉ giữa cơ quan quản lý bóng đá thế giới và các giải đấu hàng đầu châu Âu - những thế lực ngày càng khao khát mở rộng thị trường ra bên ngoài biên giới lục địa già.

Lỗ hổng quy định và quả bóng trách nhiệm

Vào năm 2008, Richard Scudamore, Giám đốc điều hành Ngoại hạng Anh, đã đưa ra ý tưởng về "vòng đấu thứ 39". Ông đề xuất mỗi câu lạc bộ sẽ thi đấu thêm một trận thứ 39 trong mùa giải và tất cả các trận đấu của vòng này sẽ được tổ chức ở ngoài nước Anh. Kế hoạch này vấp phải sự phản đối dữ dội từ người hâm mộ, dẫn đến việc bị sụp đổ

Năm 2014, FIFA soạn thảo bộ quy định mới, hoàn toàn bỏ quên khả năng các giải vô địch quốc gia có thể tổ chức trận đấu ở nước ngoài. Những người soạn ra bộ quy định này không lường trước sự trỗi dậy mạnh mẽ của tham vọng thương mại, tạo ra lỗ hổng mà các giải đấu đang tìm cách khai thác.

Kết quả là năm nay, các công ty thương mại cuối cùng đã phá vỡ rào cản để đưa các trận đấu bóng đá châu Âu tiếp cận các thị trường mới. Đây là điều FIFA hoàn toàn không mong muốn, bởi có thể phá vỡ quyền lực theo cấu trúc kim tự tháp của bóng đá thế giới mà họ đang ở trên đỉnh. 

Theo quy định hiện hành, FIFA chỉ có thể ngăn chặn một "trận đấu quốc tế" nếu quy trình không được tuân thủ, bao gồm sự cho phép từ liên đoàn của các CLB, liên đoàn của quốc gia đăng cai, và các liên đoàn châu lục tương ứng.

Trong bối cảnh này, FIFA hy vọng cơ quan quản lý cấp sau họ có thể can thiệp. Tuy nhiên, Liên đoàn bóng đá châu Âu (UEFA) đã tuyên bố rằng họ "miễn cưỡng" chấp thuận cho trận Villarreal – Barcelona và Milan – Como tổ chức ở Mỹ và Australia, đồng thời đổ lỗi cho chính sự tắc trách của FIFA khiến họ phải quyết định như vậy.

Về cơ bản, UEFA đã đẩy quả bóng trách nhiệm sang cho các liên đoàn chủ nhà là Liên đoàn bóng đá Mỹ và Liên đoàn bóng đá Australia, đổ lỗi cho FIFA khiến họ không có quyền tác động. Các Liên đoàn chủ nhà và Liên đoàn chủ quản các đội bóng thì lại rất hứng thú. Bởi đây là cơ hội để họ mở rộng giá trị thương mại và khai phá những “mỏ vàng” mới. Tuy nhiên, tình hình còn phức tạp hơn nhiều.

Sức hút của những ngôi sao như Lamine Yamal khiến các câu lạc bộ châu Âu muốn khai phá thị trường mới.

Bước ngoặt pháp lý và những mối quan hệ chồng chéo

Việc các cơ quan quản lý bóng đá thay đổi quan điểm bắt nguồn từ một vụ kiện chống độc quyền do Relevent, một công ty tiếp thị và tổ chức sự kiện, khởi xướng.

Relevent đã cố gắng trong nhiều năm để đưa các trận đấu thuộc các giải vô địch quốc gia châu Âu đến Mỹ nhưng luôn vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ FIFA và Liên đoàn bóng đá Mỹ (USSF). Giọt nước tràn ly xảy ra vào năm 2018, khi yêu cầu tổ chức trận đấu giữa Barca và Girona tại Miami bị từ chối, dẫn đến việc Relevent đệ đơn kiện USSF vào năm 2019.

Vụ kiện kéo dài này cuối cùng được dàn xếp với FIFA và USSF trong giai đoạn 2024-2025. Thỏa thuận này có tác động cực kỳ quan trọng, được mô tả là đã "mở toang cánh cửa" cho các giải đấu tổ chức các trận chính thức ở nước ngoài. Nó khiến FIFA và USSF rất khó có thể phản đối các kế hoạch tương tự trong tương lai.

Điều này đặt UEFA vào thế khó. Họ "miễn cưỡng" bật đèn xanh, nhấn mạnh đây là trường hợp "đặc biệt" và không phải tiền lệ để noi theo, đồng thời đổ lỗi cho việc FIFA chưa đưa ra một bộ quy tắc đủ "rõ ràng và chi tiết".

Tuy nhiên, không thể bỏ qua những mối quan hệ kinh doanh phức tạp giữa các bên trong vụ việc này. Chính Relevent – công ty đã khởi kiện ban đầu – lại là đối tác thương mại và tiếp thị của UEFA, chịu trách nhiệm bán bản quyền phát sóng cho các giải đấu danh giá như Champions League. Với những ràng buộc này, cộng với rủi ro pháp lý, nhiều người cho rằng UEFA đã quyết định nương tay, không cố sống cố chết để cấm đoán hai trận đấu nói trên.

Sự cạnh tranh méo mó và tương lai khó đoán

Không chỉ các cơ quan quản lý phản đối ý tưởng tổ chức các trận đấu ở nước ngoài. Real Madrid là một trong những câu lạc bộ đầu tiên phàn nàn, và họ có lý do chính đáng. Việc chuyển trận đấu tới Miami đồng nghĩa một trong những chuyến làm khách khó khăn nhất của kình địch Barca bỗng chốc biến thành trận sân nhà.

Bởi vì Barca sẽ nhận được sự ủng hộ áp đảo từ đám đông do họ có danh tiếng hơn Villarreal. Không những thế, huyền thoại của Barca Lionel Messi cũng đang thi đấu ở thành phố này. 

Các cầu thủ cũng lên tiếng. Frenkie de Jong của Barca tuyên bố anh"hoàn toàn thấu hiểu sự bất bình của các câu lạc bộ khác, trong khi Adrien Rabiot của Milan gọi quyết định này là vô lý. Việc di chuyển quãng đường hàng ngàn cây số để thi đấu không phải điều vui vẻ gì cho các cầu thủ.

Về mặt tài chính, các câu lạc bộ thu về khoảng 10-12 triệu USD - con số không đáng kể so với doanh thu hàng tỷ đô la của họ. Mục tiêu lớn hơn là quảng bá hình ảnh, nhưng hiệu quả thực sự vẫn còn là dấu hỏi.

Không giống như khi Giải vô địch bóng bầu dục Mỹ (NFL) tiến vào châu Âu, La Liga và Serie A đang xâm nhập vào các thị trường đã có sẵn các giải bóng đá chuyên nghiệp như MLS hay A-League và tạo ra một cuộc cạnh tranh trực tiếp về thương mại và sự chú ý của người hâm mộ. Nhiệm vụ của FIFA là bảo vệ các liên đoàn thành viên, chứ không phải để các "ông lớn" chèn ép những giải đấu nhỏ hơn ngay trên sân nhà của họ.

Các cổ động viên Milan cũng đang phản đối việc đưa trận đấu ra nước ngoài vì khiến họ mất cơ hội theo dõi đội nhà thi đấu.

FIFA đang nỗ lực để đưa ra các quy định mới, dự kiến sẽ sẵn sàng vào đầu năm sau. Họ hứa hẹn các điều lệ "mạnh mẽ và rõ ràng hơn". Nhưng câu hỏi lớn vẫn còn bỏ ngỏ: liệu lập trường cứng rắn của Cơ quan quản lý bóng đá số một hành tinh có đủ để chống lại sức ép từ hàng tỷ USD doanh thu tiềm năng và những thách thức pháp lý phức tạp hay không? 

Những xung đột này sẽ không được giải quyết trong khuôn khổ đưa ra quyết định tổ chức một trận đấu ở đâu. FIFA sẽ phải đưa ra một tuyên ngôn về bản sắc của bóng đá. Liệu môn thể thao này sẽ tiếp tục được giữ như một tài sản thuộc về cộng đồng địa phương, theo cách truyền thống, hay sẽ trở thành sản phẩm giải trí toàn cầu.

Sức hút từ các ngôi sao, và danh tiếng của các câu lạc bộ, ở những thị trường mới như châu Á, Bắc Mỹ hay châu Đại Dương là rất lớn. Song song với việc quảng bá cho các giải đấu như World Cup, FIFA Club World Cup, FIFA phải chấp nhận việc cộng đồng bóng đá được mở rộng. Và khi khán giả sẵn sàng bỏ tiền, chi tiêu để mời các đội bóng lớn tới chơi, các giải vô địch quốc gia khó lòng từ chối.

Nhiều môn thể thao từng thành công với mô hình đóng gói và vận chuyển những cuộc thi đấu đến bất cứ nơi nào được trả giá cao nhất. Có thể thấy điều này phổ biến ở Công thức một hay quần vợt.

Nhưng bóng đá, với những mối quan hệ chồng chéo về quyền lực và lợi ích nhóm, liệu có thể giải quyết những khúc mắc để làm được điều này. Ngoài ra, quyền lợi của các cầu thủ có được đảm bảo hay không khi nhiều năm qua, đã có nhiều ý kiến lên án việc họ bị bóc lột sức lao động quá nhiều qua việc số trận đấu, số giải đấu ngày càng tăng lên.

Có thể bạn quan tâm:

• Messi thiệt thòi như thế nào khi Jordi Alba giải nghệ

• Real Madrid thở phào với chấn thương của Mbappe và Mastantuono

• Jordan Henderson hồi sinh từ cuộc chia tay với Liverpool